Search Results

(no abstract)

ÖZ

Makale, Türk dillerinden alıntı yapılan ve argo olarak kullanılan deyimin etimolojik geçiş yollarını, dilbilimsel incelemesini, dil ve kültür etkileşiminin önemli yönlerinin bir tanımını sunmaktadır. Bu tür alıntıların alıntı yapan dilin genel yapısına uyum sağladığını söylemek mümkündür. Bahsedilen alıntı söz ve deyimlerin çoğu zaman anadilin temsilcileri tarafından fark edilmeden kullanıldığını görmekteyiz. Sözü edilen alıntılamaların etimolojik analizler yardımıyla tarihi hikâyesi ve alıntılanma sebepleri tespit edilebilmektedir. Rus ve Türk halkları arasındaki tarihi ilişkiler söz ve deyimlerin alıntı yapılmasına zemin hazırlamıştır. Yakın münasebetler sebebiyle Türk dillerinden çok sayıda söz Rus diline geçmiştir. Alıntılama sadece sözlerle sınırlı kalmayarak deyimlere de uzanmıştır. Bütün Türk dillerinde var olan баш на баш deyimi Rus dili tarafından kendi dil yapısına uygun bir şekilde alınmıştır. Rus ve Türk tüccarların pazarlık esnasında kullandıkları ve kaynağı Türk dilleri olan deyim Rusça sözlü olarak kullanılmaya başlanmıştır. Uzun yıllar Rus dilinde sözlü aktarım marifetiyle yaşamını sürdüren баш на баш deyimi Rus şair, yazar, ozan ve aydınların yazılı eserler vermesiyle kaynaklara geçmiştir. Rus dilinin taşıyıcıları tarafından kullanılan deyim varlığını sürdürmektedir. Rusça sözlüklerde hangi bölgeden ve hangi Türk dilinden veya dillerinden alıntılandığı halen de tartışma konusudur.

Keywords: Alıntı deyimler, Türk dilleri, Rus dili, argo sözler

ABSTRACT

Proverbs and idioms are unchanging parts of culture. Idioms and proverbs are of great importance in terms of both education and culture. Because the customs, traditions and beliefs of the society are hidden in the culture of that language. Proverbs and idioms; It is the biggest indicator of Turkish culture and the richness of Turkish. If this richness is utilized, language education, the rules of the language and the power of expression will be much more permanent. In this study, the functional use of language within the framework of language education of these anonymous products was evaluated and analyzed. Because proverbs and idioms are events that have already happened or are possible to live. Document analysis was used in the study. The aim of the study is to reveal idioms and proverbs about language in Turkish in the form of numerical data according to Jakobson's classification and to interpret the results. As a result, Of the 81 proverbs examined, 32 were used in referential function, 1 in emotional function, 18 in receiver activation function, 9 in channel control function, 2 in translingual function, 19 in poetic function. Of the 493 idioms, 169 were used in referential function, 81 in emotional function, 107 in receiver activation function, 62 in poetic function, 64 in channel control function, 10 in translingual function. In this study, it was seen that the functional use of language in proverbs and idioms was at the highest rate in referential function. While the lowest rate in idioms was seen in the extralinguistic function, in the proverbs it was seen in the function related to excitement. At the same time, a very low rate of translingual function was observed in proverbs.

Keywords: Functional use of language, proverbs, idioms, language and culture

ÖZ

Atasözleri ve deyimler kültürün değişmeyen parçalarıdır. Hem eğitim hemde kültür açısından deyimler ve atasözlerinin önemi büyüktür. Çünkü toplumun adetleri, gelenek-görenekleri, inanışları o dilin kültüründe saklıdır. Atasözleri ve deyimler; Türk kültürünün ve Türkçe’nin zenginliğinin en büyük göstergesidir. Bu zenginlikten faydalanıldığı takdirde dil eğitimi, dilin kuralları ve ifade gücü çok daha kalıcı olacaktır. Atasözleri ve deyimlerin öğretilmesi dil öğretiminde bir yöntem olarak kabul edilmelidir. Çünkü atasözleri ve deyimler önceden yaşanmış veya yaşanması mümkün olan olaylardır. Çalışmada döküman analizi kullanılmıştır. Çalışmanın amacı Jakobson’un tasnifine göre Türkçede dile dair deyim ve atsözlerini sayısal veriler şeklinde ortaya koymak ve sonuçları yorumlamaktır. Sonuç olarak; incelenen 81 atasözünden 32 tanesi göndergesel işlevde, 1 tanesi heyecana bağlı işlevde, 18 tanesi alıcıyı harekete geçirme işlevinde, 9 tanesi kanalı kontrol işlevinde, 2 tanesi dil ötesi işlevde, 19 tanesi şiirsel işlevde kullanılmıştır. 493 deyimden 169 tanesi göndergesel işlevde, 81 tanesi heyecana bağlı işlevde, 107 tanesi alıcıyı harekete geçirme işlevinde, 62 tanesi şiirsel işlevde, 64 tanesi kanalı kontrol işlevinde, 10 tanesi dil ötesi işlevde kullanılmıştır. Yapılan bu araştırmada atasözleri ve deyimlerde dilin işlevsel kullanımı göndergesel işlevde en yüksek oranda olduğu görülmüştür. Deyimlerde en düşük oran dil ötesi işlevde görülürken atasözlerinde heyecana bağlı işlevde görülmüştür. Aynı zamanda atasözlerinde de dil ötesi işlevde ciddi manada az bir oran görülmüştür.

Keywords: Dilin işlevsel kullanımı, atasözleri, deyimler, dil ve kültür